Introductie
Deze video begint met een introductie van de experts Jean-Luc Murk en Andrew Oostindjer. Vervolgens wordt ingegaan op belangrijke behandelbare respiratoire ziekteverwekkers waarmee huisartsen vaak te maken krijgen: het influenzavirus, SARS-CoV-2, respiratoir syncytieel virus (RSV), Bordetella pertussis (kinkhoest) en Streptococcus pneumoniae.
De ziektelast van deze ziekteverwekkers, gemeten in DALY’s, wordt besproken, evenals de kenmerken, risicogroepen en mogelijke co-infecties.
Griep
In dit onderdeel staat de griep centraal. Dit is een respiratoire infectie veroorzaakt door het influenzavirus. De ziektelast van griep fluctueert en de cijfers kunnen per jaar sterk verschillen. Wel is duidelijk dat iedereen eens in de vijf tot zeven jaar een influenza infectie doorloopt. Bij sommige mensen is de ziekte asymptomatisch, anderen voelen zich wel ziek en blijven enkele dagen tot een week thuis. Vooral bij ouderen en jonge kinderen kan griep ook leiden tot ernstige ziekte of overlijden.
Besproken wordt hoe het influenzavirus zich ontwikkelt, welke verschillende typen en varianten er bestaan, en hoe deze muteren. Er wordt uitgelegd hoe het immuunsysteem reageert op het virus en hoe deze respons per individu verschilt.
Het ziektebeeld varieert van asymptomatisch tot ernstig ziek en, net als de duur van een griepepidemie, verschilt dit per jaar. In de video wordt naast het ziektebeeld ook aandacht besteed aan het verhoogde risico op bacteriële superinfecties bij grieppatiënten. Een ernstige infectie (zoals griep) kan leiden tot een ziekenhuisopname en daaropvolgende indirecte gevolgen, zoals een verhoogd risico op botbreuken door vallen en hart- en vaatziekten.
Ter preventie is er de jaarlijkse griepvaccinatie voor risicogroepen, die niet alleen beschermt tegen infectie, maar ook tegen ernstige complicaties. Hoewel in Nederland zelden preventief gebruikt, wordt de inzet van antivirale middelen, zoals oseltamivir, besproken. De video sluit af met een discussie over het wel of niet stimuleren van zorgmedewerkers om zich te vaccineren.
COVID-19
Deze video richt zich op COVID-19, de ziekte veroorzaakt door SARS-CoV-2. Er wordt besproken hoe het virus zich heeft ontwikkeld en welke varianten een rol hebben gespeeld in de epidemieën in Nederland.
Door toenemende immuniteit verloopt COVID-19 milder, maar blijft risicovol voor kwetsbare groepen. De ziektelast, kans op ziekenhuisopname en overlijden, wordt vergeleken met influenza. Er wordt specifiek ingegaan op de rol van comorbiditeiten en hoe deze bijdragen aan het risico van infectie. Ook wordt benadrukt dat leeftijd, en daarmee de veranderingen in het immuunsysteem, een belangrijke risicofactor is voor ernstige COVID-19 infecties.
De video bespreekt de fasen van COVID-19 en de mogelijke inzet van antivirale middelen in de vroege fase (eerste vijf dagen). In de derde fase moeten immuunmodulerende therapieën worden overwogen.
Tot slot wordt ingegaan op de toepassing van vaccins, inclusief de effectiviteit in de praktijk. De video eindigt met een vraag aan de kijkers over hun ervaringen met influenza en COVID-19 in de huisartsenpraktijk of apotheek, gevolgd door de reflecties van de sprekers.
RSV
In de volgende video wordt het respiratoir syncytieel virus (RSV) besproken, inclusief de verschillende typen en de klachten die door het virus worden veroorzaakt. RSV is een veelvoorkomende infectieziekte bij zowel jonge kinderen als ouderen en volwassenen met comorbiditeiten. Bijna alle geïnfecteerde personen ontwikkelen ziektesymptomen.
RSV heeft een grote impact op jonge kinderen, met een verhoogd risico op ziekenhuisopname (1/56) door een ernstige ontsteking van de kleine luchtwegen of longontsteking. Vroegtijdige infectie met RSV kan leiden tot langdurige klachten en geeft een drie keer grotere kans op astma. Vermijden van een ernstige RSV-infectie op jonge leeftijd kan 15% van de astmagevallen bij 5-jarigen voorkomen.
Onbeantwoorde vragen
Het in kaart brengen van de ziektelast is niet eenvoudig, omdat er in de praktijk weinig op RSV getest wordt en het is moeilijk om rekening te houden met de gevolgen op lange termijn. Dit draagt bij aan de vele onbeantwoorde vragen rondom dit belangrijke virus. Ook bij RSV is het essentieel om comorbiditeiten mee te nemen.
Bij ouderen worden de gevolgen van RSV-infecties eveneens besproken, waarbij bijzondere aandacht wordt besteed aan de langetermijngevolgen, zoals cardiovasculaire complicaties. Verder wordt in detail ingegaan op de transmissie van RSV, met name de verspreiding tussen kinderen en grootouders.
De rol van het immuunsysteem bij RSV wordt behandeld, evenals de mogelijke interventies die een lage luchtweginfectie kunnen voorkomen. Baby’s kunnen in het eerste levensjaar beschermd worden via het toedienen van een monoklonaal antilichaam (immunisatie) of via vaccinatie van de moeder in het laatste trimester van de zwangerschap. De Gezondheidsraad heeft eind 2024 geadviseerd om immunisatie tegen RSV vanaf het najaar van 2025 op te nemen in het Rijksvaccinatieprogramma.
Voor de bescherming van ouderen zijn drie verschillende vaccins beschikbaar. Deze vaccins zijn nog niet opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. De Gezondheidsraad zal hier binnenkort advies over uitbrengen. Onderzoek naar de praktische inzet van vaccinatie en immunisatie is gaande. Er worden verschillende strategieën besproken voor het voorkomen van RSV en de effectiviteit daarvan. De video sluit af met een vraag aan de kijkers over wat zij vinden van RSV-preventie voor pasgeborenen en welke aanbevelingen zij hebben voor zwangere vrouwen. Hierna geven de experts hierover hun mening.
Kinkhoest
In deze video wordt de zeer besmettelijke ziekte kinkhoest besproken, veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis. Deze bacterie produceert een toxine dat leidt tot de kenmerkende, langdurige hoest. De video start met een praktijkvoorbeeld waarin de symptomen en het aanvullende diagnostische onderzoek worden toegelicht.
In Nederland is er momenteel sprake van een toename in kinkhoestinfecties. Het ziektebeeld is echter moeilijk te onderscheiden van andere respiratoire aandoeningen, wat de diagnose bemoeilijkt. De meest kwetsbare groep zijn kinderen jonger dan vijf maanden.
Ter preventie zijn er verschillende vaccinaties beschikbaar via het Rijksvaccinatieprogramma. Als er wel een infectie plaatsvindt, is het essentieel om tijdig te starten met antibiotica, maar in de praktijk komen patiënten hier vaak te laat voor op het spreekuur. Bij een uitbraak in de omgeving van de patiënt kan wel profylactisch antibiotica worden ingezet.
Pneumokokken
In onderstaande video wordt Streptococcus pneumoniae, een belangrijke veroorzaker van diverse infecties en ontstekingen, waaronder pneumokokkenpneumonie, besproken. Het grote aantal pneumokokkentypen maakt (op dit moment) volledige bescherming met één vaccin lastig.
Zowel kinderen jonger dan twee jaar als ouderen lopen een verhoogd risico op ernstige ziekte door infectie met pneumokokken. De symptomen bij deze specifieke leeftijdsgroepen worden toegelicht, net als de invloed van comorbiditeiten.
Er wordt vervolgens dieper ingegaan op de werking en effectiviteit van de verschillende beschikbare vaccins: polysacharide en geconjugeerde vaccins. Er wordt uitgelegd wanneer deze toegediend moeten worden en tegen welke specifieke pneumokokkenserotypen ze bescherming bieden. Het vaccinatieschema komt eveneens aan bod, waarbij recente wijzigingen worden toegelicht.
Take home message
- Influenza, COVID-19, RSV, kinkhoest en pneumokokken zijn veel voorkomende respiratoire ziekteverwekkers en geven een hoge ziektelast in Nederland. Infecties kunnen leiden tot:
- Ziekenhuisopnames en sterfte
- Secundaire/co-infecties, resulterend in slechtere prognose en ziekte
- Indirecte schade, langetermijneffecten en ontregeling/opvlamming van andere ziekten
- Alle infecties zijn te herkennen op basis van symptomatologie, echter zijn ze niet van elkaar te onderscheiden zonder te testen
- Deze vijf infecties zijn te voorkomen door middel van vaccinatie en soms te behandelen!! (mits behandeling beschikbaar)
Eén van de taken die een huisarts, een apotheker of een andere gezondheidsprofessional op zich kan nemen, is om zijn of haar kwetsbare patiënten te informeren over hun risico op ernstige ziekte na besmetting met een respiratoire ziekteverwekker en hoe zij zichzelf hiertegen kunnen beschermen. De videospecial eindig met een interactieve kijkersvraag wat men doet ter voorbereiding op het respiratoire virus seizoen in de huisartsenpraktijk.